Contra o que establece a ortodoxia e unha maioría dos profesores de galego, mentres a lingua non caiba no dicionario estará viva. Isto non ven a conto do post anterior, aínda que ben podería ser unha continuación dese desamparo que sentimos moitos “paleofalantes” que xa hai que fastidiarse, por non dicir unha vulgaridade, co termo de marras. “Paleo” debe ser a forma moderna e culta de referirse ao que en castrapo se chama “galego cerrado”, e que non é máis que todo aquilo que escapa á auctoritas académica cos seus múltiples brazos, dos que hoxe non quería falar, pero escapóuseme.
O conto é que, dun tempo a esta parte e de cando en vez, cáenlle a un cuestións relacionadas con dúbidas lingüísticas, dúbidas que a un lle removen algo nese lugar onde habita o sagrado. E sendo así procura responder coa maior honestidade, unha cousa da que moitos dicionarios galegos andan algo escasos, por máis que se vistan de fachenda.
A tecnoloxía avanza que é unha barbaridade, así que a última destas interrogacións chegoume polo whatsapp, co seu aquel de adiviña con que adoitan vestirse estas cuestións.
– Que é a churrupia, sónache?
Foi oír a palabra e escoitar á miña tía María, que en paz estea:
– Saca d’eí esa zurrupia!
Miña tía tiña un cantar para a néboa que aínda me volve á cabeza de cando en vez:
“Marcha niebla figueira
Pró chao da ribeira
Qu’eí ven o meu pai
Cun cadeliño e cun can
Que t’han de morder
Que t’han de matar
Que t’han de tirar
De cabez’ ó mar”
E que deixo aquí porque me peta e quero e dáme a gana.
Así que, pasado un tempo desde a chegada da interrogante, e tras unha pequena investigación, dei a miña resposta:
– Churrupia non, zurrupia si.
Resulta evidente que me molestei en procurar no dicionario a versión familiar do significado da palabra, que viña sendo como unha mestura de líquidos -preferentemente con disolucións etílicas- de aspecto toldado, suxo. No caso que nos ocupa, podía referirse ao costume do avó que herdaron seus fillos, -meu pai seguro: é que o estou vendo- de botar viño nas latas de sardiñas -logo de papalas- e bimbar ese mesturouzo de viño e aceite.
A procura do termo no dicionario da RAG, por variar, non me ofreceu solución algunha, e á hora de escribir isto, o “digalego” tampouco ma dá. Así que fixen o que acostumo: preguntarlle a quen sabe, que é o Estraviz. E polo menos contestou cunha suxestión, que xa non é pouco. Tirando dese fío fun a “zurrúpio” e aí xa foi aparecendo algo que podemos considerar suxestivo.
Como a un gústalle seguir tirando de segundo que fíos, funme ao meu outro dicionario de cabeceira, que é o da Priberam, onde dei, máis unha vez, co rastro invisible da historia, onde a perspectiva sempre nos falla (ou non), ao procurar en base a similitudes evidentes. Seguíndo ese camiño dei na delincuencia, que non me estrañou, porque xa o Estraviz me advertira do terreo que pisaba, pero mentres escribía a miña contestación ao retrouso (recorden, estabamos nunha conversa do whatsapp)
“E que é?”
dicindo
“O dicionario (o Estraviz, non o RAG) di que persoa sucia ou, para muller, puta. Na miña casa é un líquido toldado con non se sabe moi ben que ingredientes…”
Chegoume a razón da consulta:
“Creo que ten que ver co viño algún tipo de licor de mezclar augardente con viño e mel ou zucre pero pode ser un localismo moi local”
De maneira que rematei a frase:
“… así que por aí lle anda”
Puiden deixar estar así a cousa. Pero seguín dándolle carrete, e un dá en cousas curiosas. Pero en fin de contas, a familia é a familia. E, para estas ocasións, hai que agradecer a única oportunidade de deixar o rastro do que somos cando falamos. Que unha cousa é falar e outra que falen por nós. É un dicir, so para contrariar filólogos.
Por se acaso, vou cubrir o formulario.
Abaneando 